ZATOČENICI GEOGRAFIJE – TIM MARŠAL

prevod: Jelena Kosovac

 Ovaj naslov bi nekoga mogao navesti na pomisao da se radi o onome što se danas naziva „geopolitika“. Ovo drugo bi bila  jedna primenjena disciplina koja, po meni, nema status nauke u strogo objektivnom smislu. Ova knjiga iako podseća na geoplitiku nije to nego je upravo politička geografija. Znači moramo govoriti o društvenim aspektima određenih područja, državama, deomografiji, političkim sistemima i interesima ali u sklopu geografskog pristupa. Ova knjiga zadržava jedan prilično objektivan pristup i bazira se uvek na karti, zemljovidu: kako fizičke karakteristike određenih područja utiču na društvena kretanja. Fizičkim karakteristikama, tipa onih da li se određena zemlja nalazi na pretežno pustinjskom ili plodnom zemljištu, pridružuje se i niz drugih koji se tiču raznoraznih resursa, položaja i izloženosti određene zemlje u slučajevima vojnih prodora; dostupnost vode; kako određeni reljef potpomaže ili odmaže povezivanju jedne regije, stanju saobraćaja i generalno ekonomije; uticaj klimatskih promena itd. Za razliku od političke geografije, geopolitika se bavi političkim projekcijama, poslom koji se radi po narudžbinama vlada ili određenih drugih centara moći i njeni nalazi se baziraju na planovima i interesima tih centara moći. Može biti i deo političke propagande pri čemu treba biti naročito oprezan. Sve u svemu nema status objektivnog znanja na kakvo polaže pravo društvena ili politička geografija.

Sad je izbio rat između Azerbejdžana i Jermenije. U knjizi ćete saznati da Rusija u Jermeniji ima svoju vojnu bazu. Njena intervencija i u ovom ratu nije isključena. Saznaćete sve što se tiče Rusije i bivših država Sovjetskog saveza. Kakvi su generalno interesi raznih država u različitim područjima, kako se te države nadmeću jedne sa drugima u pogledu ostvarivanja tih interesa? Zbog čega Kina ulaže svoj kapital u različite delove sveta; kako je ona preuzela izgradnju luke Gvadar preko koje ima nameru izlaska na na Indijski okean te u skladu s tim važnost indijsko-pakistanskog koridora?

Saznaćete u kolikoj meri je današnja politička geografije sveta posledica kolonijalizma. Šta je to Sajs-Piko linija koja je trebalo da razgraniči sferu britanskog i francuskog uticaja na Bliskom istoku; ili Durandova linija koja deli Avganistan i Pakistan? Kako je nastao Liban u francuskoj sferi uticaja kada se mislilo da  u tom području žive većinom Arapi hrišćani? Koliko su te kolonijalne granice bile arbitrarno postavljene, rezdelile ili prisilno ujedinile različite narode i kategorije stanovništva? Šta je, u stvari, bilo Arapsko proleće; zašto u Egiptu  posle Mubaraka imate vojnu diktaturu a ne demokratiju?

Obrađuju se vekovna i decenijska krizna područja kao što su Kašmir ili Golanska visoravan ali isto tako se mapiraju kao krizna ili potencijalno krizna mnoga druga područja. U mnogim delovima zemaljske kugle mir je vrlo krhak i nestabilan. Možemo se prisetiti svih kriza koje su se dešavale poslednjih nekoliko decenija i lepo povezati sa svime što se u ovoj knjizi govori. Ako je na ičemu potrebno raditi u smislu globalnih napora to su mir i važnost izbegavanja novih ratova.

Odličan primer te velike neravnoteže koja je stvorena imperijalnim igrama moći je primer države Kurdistan. Kurdima je obećana država zbog njihove pomoći Saveznicima u Prvom svetskom ratu Ugovorom iz Sevra 1920. godine. Međutim to obećanje nikada nije ispunjeno. Nakon invazije Iraka u Kuvajt, Kurdi su se odvojili od Bagdada i stvorili de facto državu. Međutim njihova država nije zaokružena jer se veliki deo Kurda nalazi i u okviru drugih okolnih država: Irana, Sirije i Turske. Za njih su sve te granice sasvim provizorne. Deset mapa idu ovim redom: Rusija, Kina, Sjedinjene Američke države, Zapadna Evropa, Afrika, Bliski istok, Indija i Pakistan, Koreja i Japan, Latinska Amerika i Arktik.

Evo kako se u okviru poglavlja Zapadna Evropa govori o Srbiji:

„Pošto su za sobom ostavile ratove devedesetih godina dvadesetog veka, većina biviših jugoslovenskih zemalja usmerila se ka zapadu, ali je Srbija, pošto je pravoslavna, i u njoj žive slovenski narodi, ostala snažno naklonjena istoku. Rusija, koja tek treba da oprosti zapadnim državama bombardovanje Srbije 1999. godine i odvajanje Kosova, i dalje pokušava da ubedi Srbiju da uđe u njenu orbitu privučena silom jezičkih, društvenih, kulturnih i nacionalnih sličnosti, religijom i poslovima u vezi sa snabdevanjem energijom.“

Sve u svemu ovo je sažeti i ažurirani presek političke geografije koji daje znanja koja su nam nužna ako želimo razumeti globalne svetske političke prilike i nešto što spada u korpus opšteg znanja.